VVD over Hattemse begroting: te laat in actie gekomen

Het spreekwoord ‘een gewaarschuwd mens telt voor twee’ spookt al enkele weken door mijn hoofd sinds het college de begroting presenteerde. Al sinds 2021 wordt er prominent gesproken over het ravijnjaar waardoor gemeenten in 2026 minder geld krijgen van de overheid. Kort samengevat: ‘Meer taken, minder knaken’. Dezewaarschuwing is in deze Raad de afgelopen jaren meerdere malen herhaald, niet alleen door de VVD, maar door alle partijen. Is deze boodschap wel aangekomen?

De fractie van VVD constateerde in juli vorig jaar bij de behandeling van de begrotingsrichtlijnen van 2024 al dat er geen kritische blik was op de uitgaven. Alleen de inkomstenknop van de OZB was in beeld om de begroting sluitend te krijgen. Een amendement van de VVD en HattemCentraal om ook naar de uitgaven te kijken, werd toen unaniem aangenomen in de Raad.

Wat is er met al deze waarschuwingen en signalen gedaan? In onze ogen te weinig. Ja, er werd in juli van dit jaar bij de behandeling van de kadernota een taskforce ingesteld die als taak mee kreeg om te kijken naar bespaarpotentieel, maar tussen ons aangenomen amendement en de instelling van de taskforce zat dus precies een jaar. In de tussentijd zijn alle waarschuwingen in de wind geslagen, lijkt het wel. Sterker nog, eerder dit jaar presenteerde het college nog plannen om het stadhuis voor miljoenen te verbouwen. Hoe dan? En in november 2023 heeft de Raad nog ingestemd met een formatie-uitbreiding van 24 fte om de werkdruk van de ambtenaren te verlagen en inhuur af te schalen. Hier was 2,2 miljoen euro mee gemoeid. Achteraf kunnen weons afvragen of hier wel voldoende dekking voor was.

Uiteindelijk is de Raad verantwoordelijk voor het vaststellen van de begroting en met de kennis van nu mogen we ook best kritisch naar onszelf kijken. Hebben we wel goed doorgevraagd naar de financiële onderbouwing van de cijfers? Ik kan alleen namens de VVD spreken en concluderen dat we daar misschien naïef in zijn geweest. Dat zal ons niet nog een keer overkomen. Daarom pleiten wij ook voor een actievere rol van de Raad in dit hele proces. We verwachten dat we meegenomen gaan worden, zodat we in de toekomst niet weer worden verrast. Wantwij zijn eerlijk gezegd verbaasd over het feit dat het college zo verbaasd isover de huidige financiële situatie.

Toch zit er een positieve kant aan de huidige financiële uitdagingen waar we als Hattem voor staan. Kijken naar de uitgaven is niet langer een taboe en sommige bezuinigingsvoorstellen die door het college zijn gedaan, waren anders waarschijnlijk nooit naar boven gekomen. Bij een aantal ombuigingen was de reactie van onze fractie dan ook: waarom nu pas, direct doen. Van sommige andere bezuinigingen kregen we wel buikpijn en die hebben we als Raad gemeenschappelijk proberen op te pakken. Dit is slechts ten dele gelukt, waardoor er vanavond een groot aantal amendementen en moties op de agenda staat. Dat hadden wij liever anders gezien.

We misten als VVD-fractie sowieso het grote plaatje in de voorgesteldeombuigingsplannen. Er zaten veel klein bier-voorstellen in. Paar duizend euro hier, paar duizend euro daar. Daar gaan we het te verwachten miljoenentekort in meerjarenperspectief niet mee oplossen. Wat is onze visie qua ambitieniveau? Ook hier is de afgelopen jaren veel over gesproken in de Raad. Trekken we niet een veel te grote broek aan als kleine gemeente? En waarom laten we ieder onderzoek door een duur extern bureau uitvoeren? Of het nu gaat om het opstellen van een gymzalenvisie, een enquête naar de zondagsopenstelling of hetzoeken naar een nieuwe plek voor de skatebaan, alles wordt uitbesteed en hier zijn tienduizenden euro’s mee gemoeid. Kunnen we dit echt niet zelf? Daarom is de VVD-fractie een groot voorstander van realistisch begroten. We moeten veel meer kijken wat haalbaar is. Onze ambities moeten in lijn zijn met de (interne) capaciteit die je hebt als gemeente. Stop dus met beleid maken als er geen geld en capaciteit voor is.

Tot slot wil ik nog iets zeggen over het proces van de afgelopen weken waar we als fractie zeer mee hebben geworsteld en ik denk dat we daar niet alleen in stonden. De definitieve stukken voor deze begrotingsraad zijn sinds 15 oktober in ons bezit. In minder dan een maand moesten wij ons licht laten schijnen over meerdere bezuinigingen die direct impact hebben op de inwoners van Hattem. Van sommige voorstellen waren de gevolgen op langere termijn niet goed in teschatten. Daar hadden we echt te weinig tijd en achtergrondinformatie voor. De gemeente zal echt meer tijd moeten investeren in gesprekken met alle betrokken organisaties, verenigingen, ondernemers en inwoners die te maken krijgen met geplande bezuinigingen. Nu werden deze plotseling gepresenteerd en was er niet of nauwelijks overleg en dat viel menigeen rauw op het dak. We moeten als lokale politiek keuzes maken en niet iedereen zal blij zijn met de uitkomsten hiervan.Daar moeten we niet voor weglopen, maar we moeten we het wel kunnen uitleggen. Of zoals Hilko de Boer in juli van dit jaar schreef in Binnenlands Bestuur: “Gebruik een crisis om de bakens te verzetten, te innoveren en jezelf opnieuw uit te vinden. Meer geld maakt alles makkelijker, maar verbloemt ook de manier waarop gemeenten georganiseerd zijn en hoe de planning en control soms totaal niethelpend is. Pakken we die manier nu ook aan? Dan constateren we achteraf misschien wel dat het ravijn een zegen, in plaats van een vloek was.”

Uiteindelijk werd de begroting aangenomen met acht stemmen voor en zeven stemmen tegen. De fractie van de VVD stemde tegen. Na afloop van de vergadering gaf fractievoorzitter Erik Kleinpenning een reactie tegenover RTV Hattem: "Het was chaotisch en rommelig. Dat heeft alles te maken met het proces zoals we dat met zijn allen hebben doorlopen. De oplossing, nog een extra twee procent OZB-verhoging waar nu voor gekozen is om de punten die voor ons belangrijk zijn op te lossen, was voor ons de reden om uiteindelijk tegen te stemmen. Er is de afgelopen jaren niet goed genoeg op de winkel gepast waardoor we in deze situatie zijn terechtgekomen. Het is teleurstellend dat de signalen en waarschuwingen niet eerder zijn opgepakt. Vervolgens zijn we in de korte tijd die we hadden er niet in geslaagd om als raad met één amendement te komen om de problemen op te lossen zonder een extra OZB-verhoging bovenop de al geplande 7,5%."